Acil servise başvuran bir hasta grubu vardır ki hem iyi bir bilgi birikimi hem de hızlı düşünmeyi gerektirir. Çok zengin bir prezantasyon skalası olan intoksikasyon vakalarından bahsediyorum. Atipik başvurularda, özellikle konfü veya bilinç kapalı olarak gelen hastalarda intoksikasyon bir acilcinin kafasındaki ayırıcı tanıların üst sıralarında yer alır ve acilci hastanın semptom ve bulgularını bir toksidroma oturtmaya çalışır.
Acilde her gün toksikoloji vakalarını bizler tanılayıp tedavilerini başlatsak da klinik toksikoloji Türkiye’de tam oturmuş bir branş değil. Kaynaklar hep farmakoloji tarafından yazılmış, bir de yoğun bakımcılar tarafından. İlk olarak bu yıl medikal toksikoloji acil tıbbın bir yan dalı olarak akademik pratikte yer aldı.
Klinik toksikoloji konusunda acil doktorları olarak eksiklerimizi tamamlayabilmemiz için başvurabileceğimiz bazı kaynaklardan bahsetmenin faydalı olacağını düşündüm. İşimiz 114’e özellikle yoğun saatlerde kaldıysa yandık. Acil pratisyenliğim zamanında, hiç unutmam, bir keresinde beni 114’ü arayan bir başka doktora aktarmışlardı, hattın ucunda bilgi almaya çalışan bir meslektaşım, hastam ile göz göze öylece kalmıştım.
Textbook olarak “Goldfrank’s Toxicologic Emergencies” kitabı, 11’inci 2019 baskısı ile İngilizce standart referans kitap. Bu kitabın 8 inci baskısının özeti “Goldfrank’ın Toksikolojik Aciller El Kitabı” olarak 2007 de ilk baskı olarak düzenlenmiş ve bu el kitabı Doc. Dr. Salim Satar tarafından Türkçeye çevrilmiş.
Türkçe kaynak kitap olarak, yine Doc. Dr. Salim Satar editörlüğünde yazılmış “Acilde Klinik Toksikoloji” kitabı 2009 baskısı piyasada.
Bir üçüncü İngilizce textbook olarak da “Toxicology in a Box” isimli 2013’de basılmış bir kitap önereceğim. Toksikolojiyi akılda kalıcı mnemonikler ile ezberlemeye yönelik, Golfrank’ınki gibi kapsamlı bir kitap yerine okuması daha kolay ve özet bir kitap istiyorsanız tercih edebilirsiniz.
“EMRA and ACMT Medical Toxicology Guide” cep boyu bir kitapçık, 2018 basımı, nöbetlerde kullanılmak üzere American College of Emergency Physicians (ACEP) asistanlar birliği tarafından yayınlanmış.
Textbook okumak her zaman mümkün olamayabiliyor, bu durumda, klinik toksikoloji yayınları yapan dernekleri, bu derneklerin yayınlanan sempozyumlarını, bilimsel dergileri, web siteleri, mobil aplikasyonları takip edebiliriz.
American Collage of Medical Toxicology’nin resmî online dergisi “Journal of Medical Toxicology” uluslararası yayın kabul eden open-access bir website. Linki: https://www.acmt.net/cgi/page.cgi/jmt.html
Ülkemizde klinik toksikoloji konusunda faaliyet gösteren yoğun bakım doktorları tarafından kurulmuş bir dernek var, “klinik toksikoloji derneği”, derneğin resmî web sitesini http://kliniktoksikolojidernegi.org/ linkinden takip edebilirsiniz.
ATUDER derneğinin toksikoloji çalışma grubu tarafından hazırlanan “Eurasian Journal of Toxicology” https://dergipark.org.tr/ejtox adresinden takip edebileceğiniz ikinci sayısını çıkarmış, daha çok olgu sunumları içeren bir klinik toksikoloji dergisi.
“Acilci.net” sitesinde yayınlanan toksikoloji akıl kartları nöbetlerde kullanmak için ideal. https://www.acilci.net/kategori/yazi-serisi/tak/
Son olarak app önerilerim olacak, ikisi İngilizce ve biri Türkçe, her birinin android ve iphone linklerini aşağıda bulabilirsiniz.
“ACEP Toxicology Section Antidote App” antidotları alfabetik sıralama ve arama fonksiyonu ile endikasyon, dozlar ve yorumlar başlıkları altında sıralamış.
https://play.google.com/store/apps/details?id=org.acep.tsaa&hl=en
https://apps.apple.com/tr/app/acep-toxicology-section-antidote-app/id959303490
“Austin Health Toxicology App” toksin ve antidotlar başlıkları ile pratik akıl kartları şeklinde hazırlanmış.
https://play.google.com/store/apps/details?id=au.org.austin.toxicology
https://apps.apple.com/tr/app/austin-health-toxicology/id1436266463
Türkiye Acil Tıp Derneğinin “Mobil-ED aplikasyonu” Toksikoloji Çalışma grubunun hazırladığı Antidot Dünyası Kartları, klinik toksikoloji hakkında bilimsel veriler ve konu ile ilgili güncel yazılar bulabilirsiniz.
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.goodbarber.tatdmobil
https://itunes.apple.com/tr/app/mobil-ed/id1445710393?I=tr&mt=8
Klinik toksikoloji bilgisi acil servis doktorları için elzem ve bu konuda akademik kariyer olanakları da giderek yaygınlaşıyor. Umarım derlemeye çalıştığım kaynaklar hepimiz için faydalı olur.
Hatice Karaçam
AHT Cuma Günü Yazarı
Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Acil Tıp Kliniği
