- Akut distonik reaksiyon ilaçların verilmesinden birkaç saat ile birkaç gün veya hafta sonra oluşabilmektedir.
- Çocuklarda ve genç erişkinlerde yaşlılara, bayanlarda erkeklere oranla daha sık gözlenmektedir.
- Göz, dil, yüz, ağız, boyun ve sırt kaslarında devamlı kas spazmı, buna bağlı olarak displastik tortikolis, boyunda hiperekstansiyon (opistotonus), perioral spazm, mandibüler tik, okülerjik kriz, disfaji, disfazi ve nadiren laringospazm oluşur(6,7,14).
- Laringeal disfonksiyon, ilaçların neden olduğu anjionörotik ödeme eşlik edebileceği gibi akut distoni belirtilerinden biri olarak da ortaya çıkabilmekte ve genellikle dispne ile kendini belli etmektedir (19).
- Spastik belirtilerle birlikte hiperhidroz, solukluk ve belirgin anksiyete gözlenir.
- Hastalarda anksiyete nedeniyle taşikardi gözlenebilir.
- Geri dönüşümlü reaksiyonlar olmakla birlikte, difenhidramin, benztropin, biperidin, triheksifenidil gibi santral antikolinerjik antiparkinson ilaçlar ve diazepamla bu belirtiler düzeltilebilir.
- Bununla beraber, difenhidramin ve diazepam da akut distonik reaksiyona neden olabilmektedir (6,7,19-21).
- Akut distonik reaksiyon nöroleptikler, ranitidin (22,23), eritromisin, kokain, fenobarbital, sisaprid, buspiron, fluvoksamin, metoklopramid (24,25) ve verapamil (26) gibi ilaçlarla ortaya çıkabilmektedir.
- Granisetron uygulaması ile kesinlikle ilişkili olan herhangi bir ekstrapiramidal etki ise rapor edilmemiştir (27).
- Droperidol uygulanan hastaların çok düşük bir yüzdesinde ekstrapiramidal bulgular oluşur. Literatürde droperidolün 0.65 mg gibi düşük dozlarında bile ekstrapiramidal reaksiyonlar tanımlanmıştır(6).
- Metoklopramidin neden olduğu ekstrapiramidal yan etkilerin oluşma sıklığı ise 1/500 olarak hesaplanmıştır ve ailesel bir özellik gösterdiğini iddia eden yayınlar mevcuttur (30).
METOKLOPRAMİD
- Metoklopramid, santral ve periferik etkili bir antiemetiktir. Gastrointestinal sistem motilitesini artırmakta ve mide boşalmasını hızlandırmaktadır. Ayrıca kan beyin engelini aşarak ekstrapiramidal sisteme ait hareket bozuklukları gibi yan etkiler oluşturabilmektedir (6)Bu etkisini dopamin reseptörünü (D2-R) bloke ederek ve mide kasında bulunan asetilkolin reseptörlerini stimüle ederek gösterir.
- Metoklopramid ile tedavi edilenlerin %0.5-1’inde akut distonik reaksiyonlar gelişirken bu oran çocuk ve yaşlılarda %25’e kadar
artmaktadır. - Akut distoni sıklıkla metoklopramid tedavisinin ilk üç gününde, özellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde ortaya çıkabilmektedir.
- Metoklopramide bağlı akut distoni çocuklarda ve 25 yaş altı genç bayanlarda daha sık görülmektedir
- İlaca bağlı bu yan etki, doza bağlı veya idiosenkrozik olabilmektedir. Bu yüzden tedavi dozlarında bile akut distoniye rastlanabilmektedir.
- Akut distoni semptomlarının süresi, ilacın yarılanma ömrü ile orantılıdır. Metoklopramidin yarılanma ömrü 4-6
saattir. - Antikolinerjik ilaçların uygulanması ile semptomlar hızlıca düzelmektedir. Bu uygulama hem tanı koymamızı hem de tedavi etmemizi sağlar.
- Akut distoni, ensefalit, menenjit, konversiyon, hipokalsemi, nöbet ve tetanoz gibi hastalıklarla karışabilmektedir.
TEDAVİ:
- Tedavide intramuskuler olarak uygulanan antikolinerjiklerden biperiden (2,5-5 mg) veya antihistaminiklerden difenhidramin (1-2 mg/kg) kullanılmaktadır (13).
- İntramusküler enjeksiyona genelde yirmi dakika içinde yanıt alınır. Etkili olmazsa yarım saat aralarla ikinci veya üçüncü enjeksiyon gerekebilir (1).
- İntravenöz uygulama ancak stridor gibi hayatı tehdit eden durumlar gelişirse önerilmektedir.
- Antikolinerjik tedaviye yanıt vermeyen okülojirik krizi olan hastalara 0,5-4 mg klonazepam verildiğinde sonuçların yüz güldürücü olduğu görülmüştür (1).
- Hastalar sıklıkla antikolinerjik ve antihistaminik tedaviye iyi yanıt verir ve ancak %9,1’inde hospitalizasyona ihtiyaç duyulur (14).
- ilk doz ilaç tedavisinden sonra tamamen düzelme olsa bile tekrarlayabileceğini unutmamalı, gerekirse hastaları 24 saat gözlem altında tutmalıdır.
KAYNAK:1-TIKLAYINIZ
