PEDİATRİK HASTA ve YAKININA YAKLAŞIM
KONU İLE İLGİLİ HABER İÇİN TIKLAYINIZ
Üstteki haberi okuduktan sonra yeni başlayan arkadaşlara birkaç öneri yazayım istedim.
Pediatri (0-18 yaş) grubu tanı-tedavisi zor bir gruptur bildiğiniz veya sonradan göreceğiniz üzere.Anamnez bilgileri erişkine göre kısıtlı olduğundan(genellikle 0-4 yaş); “tetkik”çoğu zaman tanı koyma veya hastalık ekarte etmek amaçlı kullanılabilir.Hele de yakını evhamlı bir tipse,içinizden “bir hemogram,crp ” göreyim,”Akciğer grafisi şüphede kalındığında çekeyim” veya hasta yakınından; “bir tomografi çekelim” nidaları duymanız olası.Burada yorum kısmına kendi yönetimlerini paylaşmalarını da isterim tecrübeli arkadaşlardan. Konversiyon hastasına yaklaşım yazısına benzer bir yaklaşım önemlidir pediatri hastalarında.Anne-baba yanında bir de anneanne babaanne geldi ise hasta yanında inspeksiyon ile farkedebileceğiniz; hasta yakını meraklı-telaşlı gözlerini görebilirsiniz(genellikle ateşli hastalıklar,yanıklar,febril konvulsiyon vb )Anne ve baba olduğunuzda “garipsemeyeceğiniz ” belki de şuan konuştuğumuz durumlara bizler de girebiliriz(ki ben de girebilirim, yazmama ve bu işin içinde olan birisi olmama rağmen).Sizler-bizler bu durumlara yaklaşmayı da bilmeliyiz. Nacizane yaklaşım önerileri;
Öncelikle hasta yakını gözünden ;
1-Çocuğu-torunu rahatsızlık geçirir(Bu bir krizdir)
2-Çocuk hastalığından (ateşli hastalık vs) veya acil durumluk bir durumdan(yanık,konvulsiyon vs) durumuna göre olayı haliyle agreve edebilir(ağlayabilir,hastalık durumu itibarı ile konvulsiyon vs) aile bireylerinin stres katsayısını yükseltir.
3-Durumu organize eden ve yönetmesi beklenen (genellikle baba) ek faktörler var ise (anneanne,babaanne vs) stress katsayısına ek durumlar oluşturur.
4-Acilen evden çıkılan ve “hadi hadilerle “acil servise” gelen bu topluluğun stress durumu bir hayli yüksektir
5-Acile “acil olarak”geldiklerinde işin aciliyeti açısından(bize göre çok acil olmayabilir, burada “hasta yakını triyajı”önemlidir onlara göre) bizim triyajda sınıflandırılırken;beklemek aileyi iyice gerer.
6-Yani özetle buraya kadar stress topu-ateşi ile gelmiş,en yüksek oranını baba-anne ve sonrasında diğer aile fertlerinin oluşturduğu bir kafile ile karşılaşırsınız.
Burada başka yazıda değindiğim bir veriden bahsedeyim “hasta yakını hasstadan daha çok depresif duygu duruma girdiği saptanmış bir çalışmada” bu erişkin yaş grubu ile ilgili bir çalışma idi.Çocukta siz düşünün hasta yakınlarının katsayısını..(genel itibarı ile kriz anlarında kriz yönetimini bilmeyen bir toplumuz,tatbikatta bile elimiz ayağımız dolaşarak yangın çıkarabiliriz bu biraz bizim çarçabuk olsun bitsinciliğimizden kaynaklı biraz,biraz da bu konular üzerine eğitim eksikliğinden kanımca)
Biz nasıl yöneteceğiz?
–Karşılama çok önemli; “Geçmiş olsun,ne oldu?” diyerek durumu gördüğünüzde ilk yaklaşımımız “empatik” olur ise muayeneye bir-sıfır önde başlarız.
-Konu ile ilgili bilgi vermeye eğiimli olan aile bireyi “anne veya baba olabilir” anlatmaya başladıktan sonra muayene odasında fazla kişi var ise anne-baba haricini “kibar bir dille” mümkünse odadan ayırın.(sonrasında bilgi vermek üzere)yoksa olayın verdiği stres ve olası aksiliklere “adjuvanlık” yapabilirler.Kişi ve yakınlarını agreve edebilirler ayılır bayılırlar mesela vs..
-Anamnez-FM gerekli acil girişimler yapıldıktan sonra, “neler yapılacağını basitçe anlatın ve aile bireylerine ödevler verin” babası!! sen tetkik sonuçları çıkınca bana getir,annesi!! sen soğuk uygulama ile çocuğun müşahade de başında durabilrsin gibi..Burada görev vermenin bir amacı “beklemenin” insan psikolojisinde (hele de hastanede) verdiği ek stress faktörünü azaltmak.Acilde diğer hasta gruplarında da ortalıkta bekleyen ve hal ve hareketleri ile “bir şeylere kızmış” durumda olan kişilere “bir görev ” vermeniz sizi sonrası için rahatlatabilir. Bİzim insanımız “beklemeyi,bekletilmeyi” sevmez.Ama görev icabı beklerse sıkıntı olmaz genelde.Beklerken de gözetlerler sizleri,o ara çay mı içtin dışarı mı çıktın,yemeğe mi gittin vs herşeyi izlerler (bazen İşgüzarlıkları tutabilir de)
-Pediatrik yaş grubunda damar yolu,muayene,çocuğun korkması dolayısı ile zaten zordur,daha da zorlaşabilir. Burada sizin olmasa da hemşire arkadaşın başında bu durumu gözlemleyen bir “anne ile baba” bulunması, performans anksiyetesini de arttırdığından sizler,bizler,sağlık personelleri için zordur.Burada mümkünse babayı (en streslilerden ve stresi fiziksel şiddete dönüştürme potansiyeli olan aile ferdini, mümkünse (yine iş vererek ) ortamdan uzaklaştırmakta fayda var.Anne kalıp çocuğu teskinde yardımcı olabilir(ikisi beraber de kalabilirler burada önemli nokta sizin gözleminiz).
-İşlem ile ilgili sağlık personeli zorlanıyor ise yanında yardımcı ve psikolojik destek amaçlı durmanızı da öneririm. Hasta yakınları malesef bu gibi durumlarda hekimden daha yüksek oranda sağlık personellerine çıkışma durumları olasıdır. Hekime saygısından-çekindiğinden ortamda bulunduğu esnada eşiği yükselebiliyor(ekip çalışması-motivasyonu için bir öneri)
-Agreve şekilde acil servise girmiş ve hal ve hareketlerinden bu KRİZ (hastalık durumunda) kendisi “kriz çıkarabilecek” tarzda bir tutum öngörürseniz,güvenlik personellerine “öncesinde konuştuğunuz üzere ” yanınızda eşlik etmesini söyleyiniz.Bizim işte her işte olduğu gibi dikkat,konsatrasyon ve düşünme işi olduğundan olabildiğince bu ortamı oluşturacak şekilde ekibi yönetmeniz önerilir.(ip cambazı gibi ; hem düşmeyeceğiz hem karşıya geçeceğiz,ama stresli o yüzden ek stress faktörleri mümkünse azaltılmalı)
-Hastaya yaptığınız girişim ve sonrasında tanı tedavi açısından İŞGÜZARLIKLAR olabilir burada önemli nokta BİLMEMİZ.Yani hastaya bilgi vererek (örneğin tomografi istemi var,radyasyon dozunun yüksek olduğu ilerleyen zaman diliminde gerekirse zaten çekilebileceği,erken çekmenin “olası”küçük kanama odaklarını gözden kaçırabileceği vs vs) anlatılır ise olası İŞGÜZARLIKLARI karşı tarafıda rencide etmeden önleyebilirsiniz.
–En sonunda tanı tedavi tamamlandığında,çocuk yaş grubunun o telaşlı tutumunu yerine gülümseyen ve size karşı minnettar bakışlarla yer değiştirdiğini görürsünüz.Bu da bu işi neden yaptığımızı bize hatırlatır ve mutlu eder.(tabi her zaman böyle de olmayabilir arada “işinız zaten bu” şeklinde dönüp gidedebilirler de o kısımları açmayalım..(artık tıp yazmalımıyım kısmını geçmiş kişiler olarak artık işin içindeyiz.iyisi ve kötü yaklaşım ve tutumlarla birlikte)
ÖZETLE: Pediatrik hasta ve yakınına yaklaşım erişkin yaş grubuna göre farklıdır. Her şey yolunda gider ise en tatmin eden yaş grubudur.Bazen işler yolunda gitmez ise tepkiler “overdoz” olabilir.Sizler bizler bu durumları yönetmeye yönelik “iç tatbikatlarımızı ” zaman zaman düşünerek, zaman zaman uygulayarak pekiştirmeliyiz.Haber sonrası aklıma gelmesi üzerine yazmak istedim.Kıdemli hocalarımızdan var ise yanlışlarımızı düzeltmesini,eklemeler yapmalarını isteriz.İyi çalışmalar dilerim.
NOT:Haber ile korelasyonu ; pediatrik hasta bazen sadece yakınından dolayı “zor” olabilir,haber de görüldüğü üzere..
