ACİL SERVİS=TRİYAJ+ZAMAN YÖNETİMİ+ EKARTASYON
Türkiye’de ne yazık ki en iyi acilde bile günlük 150-160 hastayı, kötü ve yoğun acillerde ise 400-450 hastayı tek başınıza karşılamanız gerekir.Tabi hiçbir hastayı atlamadan.
😀
Bunun için temel kural; önce tip fakultesinde hayatımız boyunca öğretilen tanıları en sık nedenden en nadir nedene göre düşünme alışkanlığımızı bırakmaktır. Acil serviste bu alışkanlık iş görmez. Acil serviste önce; en sık öldüren, en riskli tanıları düşünüp bunları ekarte etmek gerekir. Herkese sistemik muayene yapmanız gerekmez; hayatı olan durumları kapsayacak muayene yapmak gerekir.Üsye’ye 30 dakika ayırırsanız; entübe ettiğiniz halen yoğun bakım yeri bulamadığınız hastanızın ventilatör ayarlarını kontrol edecek vakti bulamayabilirsiniz. Mükemmel iyinin düşmanıdır. Bu yüzden her hastayı mükemmel muayene etmeye çalışırsanız, kapıda bekleyen hastanız vfye girebilir. Önce iyi bir anamnez alıp, gerçekten acil hastaları saptayıp; aciliyetini saptadığınız hastalarda mükemmel muayeneyi gerçekleştirmek mantıklı olandır. Hastayı sorgulamadan gereksiz tetkik istemeyin.Çok tetkik istemek sizi korumaz; sadece iş yükünüzü arttırır.Onun yerine; hastanın semptomuna göre anamnezde sormanız gereken risk faktörlerini ve kırmızı bayrakları öğrenin. Bu hastaların ön tanısına göre tetkik isteyin. Tanıdan emin değilseniz taburcu etmeyin, takip edin. Hastanın şikayeti geçmedi ise ve dişe dokunur bir neden bulamadıysanız kesinlikle taburcu etmeyin; her acilde bu hastalara verecek bir yatak bulunur. Çünkü, çoğu hasta erken dönemde kitapta gördüğünüz gibi karşınıza çıkmaz. Bulgular yavaş yavaş, birer birer ortaya çikabilir. Çözemediğiniz hasta bir saat sonraki muayenenizde başka şeyler anlatabilir, başka bulgular ile kendinizi bambaşka bir yerde bulabilirsiniz. Unutmayın nöbette sadece 24 saatiniz ve ortalama 300 hastanız var. Bir saat ayırmanız gereken hastayı, 30 dakika ayırmaniz gereken hastayı seçmeye çalişin.Zamanı yönetin.Hastaya ‘Bunun için acile mi geldin?’ demeyin; bunun için acile gelinmeyeceğini düşündüğünüz hastaları poliklinik önerisi ile 2 dakikada taburcu edin.Cesaret edip taburcu edemediğiniz hasta acile gelmekte haklıdır. Aciliyeti doktor ekarte edemiyorsa hasta nasıl edebilir ki ? Vaktiniz kıymetli, gereksiz tartışmalar ile harcamayın. Kendi triyajınızı yapmaya başladıkça aslında acilin çokta göz korkutucu olmadığını göreceksiniz.Her hastaya önce içinizden triyaj yapın. 300 hasta baktığıniz bir acile basvuran gercekten acil olan 50 hastayı bulmaya calişin. Bu hastaları ayrıntılı ve tekrar tekrar muayene edin ve yakınlarına sık sık bilgi verin. Bu hastaların müdahalesini eksiksiz yapın ve dosyalarını sisteme de eksiksiz kaydedin.Bu hastalar ve ön tanılarınız ile ilgili internetten güncel yazıları arayın. Bu hastalar size mesleki tatmininizi kazandiracak tesekkürlerini sunacak, dualar edecektir. Bir nöbetin yüzde 60’ini bu hastalara ayırın. Kalan hastalardan 200 kadarı acil hasta olmadığının farkındadır ve beklemeyi sevmez. Hızlı anamnez (risk faktörü ve red flag), çok kısacık muayene ile hizlica taburcu ederseniz işi hızlı cözüldüğü için memnun ayrılır. Kalan 50 hastaya gelince; bu hastaların bir kismi reçetenizi yırtıp atar bir daha acile gelmez(gerçekten acillik olmadıkça) başka bir kismi sizi şikayet edebilir.Ancak acilcisiniz acil hastayı atlamadiğiniz surece bu şikayetleri savusturmak işinizin bir parçasıdır sizi demoralize etmeye yetmez. Güzel bir-iki satır savunma ile problem çözülür. Çok bunaldiğiniz zaman ara vermekten çekinmeyin; bir işi kötü yapmaktansa 10 dakika sonra yapmak hata yapmanızı önler.Ara veremiyorum demeyin resusitasyona hasta geldiğinde nasıl oraya geçiyor ve o arada başka hasta bakamıyorsanız; aynı şekilde resusitasyona geçip bos bos sedyelere bakın. Uzun bir zamandır çözemediğiniz hastanızı ya da konsultasyon bekleyen hastanızı boş boş bekletmeyın hasta amaç ister. Serum doktor ile hasta arasında sözleşmedir. Yabancı kitaplarda damar yolunu açık tutun diye geçen şey budur. Takip edeceğiniz hastaya bir damar yolu açip kontrendikasyonu yok ise 5-10 cc/h ten sf takın.Hasta sürekli yanınıza gelip konsultanı sormaz,ya da ‘Neyi bekliyoruz?’ demez. Ve en önemlisi kesinlikle aklınızdan çıkarmayın en kötü nöbet bile biter.
Dr.Yusuf KÖKSAL
