YUMUŞAK DOKU TRAVMALARINA YAKLAŞIM
-Anamnez (travmanın oluş şekli düşük-yüksek enerjili mi?,avülsiyon mu?,Çekme travması mı?) ve fizik muayene palpasyon-eklem açıklıkları kontrol edilerek-ödem-şişlik-ekimoz var mı?) X-ray bile gerekmeden halledebilirsiniz.
-Yumuşak doku( cilt,fasya-kas-lligament-tendon-Bursa) yı içerir.
-Ligament: kemikleri eklemlere bağlayan fibröz bağ..
YDT: Açık veya kapalı olabilir.
Kapalı:Kramp,kontüzyon(eritem,ekimoz),hematom,strain,sprain,crush (ezilme)
Açık: (abrazyon, laserasyon, insizyon, avülsiyon, Delici(penetre), amputasyon)
Avülsiyon(çekerek koparma tarzı,en zor iyileşen tipte yaralanmadır)
*Hekim prognozu bilir ve hastaya söylerse daha etkin olur.
HEMATOM:
-Boşluk içine kan dolması,hematom organize olur rezorbe olamazsa ağrı vs oluşturabilir.Örnek tırnak altı hematom,çok ağrıdır(tırnak kalkmadı ise tırnak yatağı etkilenmesi zordur).Tırnak üzerine yeşil uçlu enjektör ile delerek 2 damla bile olsa hematom boşaltılırsa, çok fayda eder.
-Bizim korktuğumuz ekleme yakın yaralanmalarda hematom hareketi kısıtlar,eklem kontraktürü artabilir.
**Ödem ve enflamasyonu kontrol altına almak bizim ilk müdahale durumumuzu belirler.
PÜF NOKTA:İlk 24 saat enflamasyonu seviyoruz.Growth faktör,trombosit parçalanması interlökinlerle birlikte iyileştirmeye başlıyor.YDT de akut travmalarda (akut inflamasyonda) antiinflamatuar vermeyin.(metamizol,parasetamol vs vererek öncelikle) ANALJEZİK VERİNİZ.24 saatten sonra Nsaii verilebilir.
ABRAZYON: Sadece epidermisin kaybıdır,derin abrazyonlar skar bırakabilir. Debris,krut temizlenmeli ve yara nemli tutulmalıdır.Enfeksiyon önlenmelidir.(göze sürmeyeceğiniz ilacı açık yaraya sürmeyin diyenlerde var BATİKON(göze sürülmez sonuçta)yaranın etrafı silinir,sabunlu su ile yıkayın mümkünse açık bırakarak havalandırın)
LASERASYON: Deri ve derialtı dokusu kaybı,doku temizlenmeli,gerekirse kapatılmalı (strip veya sütür ile).Enfeksiyon riski yüksek(cilt dudakları birbirine yakın değilse veya kanama var ise atılmalı)
KONTÜZYON: En sık görülen yaralanma(darbe ,ezilme)kontakt sporlarda sıktır. Cilt bütünlüğü tamdır.Ödem,şişlik oluşur lokal hassasiyet oluşur.Ekleme yakın ise dikkat etmeli.Ekimozu görünce gangren olduğunu düşünebilir.(gangren uç noktalarda olur)o yüzden hastaya anlatmalı.(moraracak,sarıya dönecek gibi)Tedavide amaç skar ve fibrozis oluşmadan iyileşmeyi sağlamaktır.
KRAMP: Bir veya birden fazla kasın istem dışı ,uzun süreli ve ağrılı şekilde kasılmasıdır.Doğal limit üzeri streste savunma mekanizmasıdır. Kas trasesinde yayılır.(Myorelaksan kullanımına karşıyız.Gerçek kas krampı harici kullanmamak lazım,yaralanma riskini arttırabilir,kasın enduransını bozar)
STRAİN: Ani kas kasılması ile kas-tendon biriminde ya da kas gövdesinde oluşan yaralanmadır.Tekrarlayan mikrotravmalarla kronik strain olabilir(sürekli benzer hareket -sekreter gibi)
-0-2 gün enflamasyon
-2-7 gün fibröz doku–skar
Radyoloji : MR>USG (herzaman gerekli olmayabilir)
3 dereceye ayrılır:
1.derece: mikroskobik düzeydedir,göze görünmez
2.derece: parsiyel yırtıktır
3.derece: komplet kas ayrılmıştır
Ameliyat etmiyoruz genellikle,belli bölgeler hariç
SPRAİN: Yaralanama:Ligament veya kapsül üzerindedir. Siddete göre 3 dereceye ayrılır..
Basabiliyorsa kırık yoktur diye bişey tam olarak yoktur(5.metatars bazis kırığı olabilir,avulsiyon kırığıdır,basıp yürüyebilir)
Nasıl anlayacağız?Oglen denen bilim adamı; 3 nokta da hassasiyet yoksa kırık olma ihtimali %3
1.nokta: Lateral malleol
2.nokta: Medial malleol
3.nokta: 5.metatarsın bazisi(proksimali) kırık hassasiyeti yok ise %97 kırık yoktur.Yumuşak doku travmasıdır.Bağ yaralanması olur.Komplet yırtılsada opere edilmez.Asla tam olarak iyileşmez,bir kez olur ise sonra da olabilir,korumak gerekir.
*Kırık hassasiyeti oraya elinizle basarsanız hasta zıplar!!
Tedavide izlenecek yol strain ile benzerdir.ALÇIYA GEREK YOK.İmmobilite yapıyor malesef (3 hafta alçıya alan ekoller var) aslında yük kısıtlaması yapsak yeterlidir.(koltuk değneği sevmezler ancak birkaç gün anlatarak verileblirse,ödemi kontrol altına alırsak düzelebilir.Tedavide izlenecek yol strain ile benzerdir.ALÇIYA GEREK YOK.İmmobilite yapıyor malesef (3 hafta alçıya alan ekoller var) aslında yük kısıtlaması yapsak yeterlidir.(koltuk değneği sevmezler ancak birkaç gün anlatarak verileblirse,ödemi kontrol altına alırsak düzelebilir.
Genellikle sahaya dönüş:
Grade 1: 2-10 gün
Grade 2: 10 gün-6 hafta
Grade 3: 6-10 hafta
**Elastik bandaj ödem açısından oluşmasını önlemek önemli!!
DİKKAT:
-FONKSİYOLLEĞİNİ KAYBETMİŞ KAS
-STABİLİTESİNİ KAYBETMİŞ EKLEM
-BEKLENENDEN ŞİDDETLİ AĞRI (KOMPARTMAN)
-AYNI BÖLGEDEN TEKRARLAYAN YARALANMA
-AÇIK YARALANMA (ÖNCELİKLE HEKİMLE KONSÜLTASYON)
–YUMUŞAK DOKU TRAVMALARINDA TEDAVİ:
Burkulmalar ve hafif kas yaralanmaları gibi travma tedavilerinin temel amacı şişliği ortadan kaldırmak ve ağrıyı kontrol altına almaktır.
PRICE-MM
*Koruma
*Dinlenme
*Buz uygulama
*Kompresyon
*Yukarı kaldırma
*İlaç uygulama
*Diğer tedavi yöntemleri
***Travmadan 24-48 saat sonrasına dek uygulanır.
Dinlendirme:Fiziksel aktiviteyi modifiye edin.
Soğuk Uygulama(Buz ve bazı ilaçlar): Analjezik ve antiödematözdür
Bandajlama:
Antiödem,fonksiyonel mobilizasyon
Çok sıkı sarmamak kaydıyla bir bandajla kompresyon yapmak ödem oluşumunun önlenmesine yardımcı olur.
Elevasyon: (yukarı kaldırma)
-Mümkünse ,ayak bileği,ayak ve diz bir minder üzerine konularak sıvıların geri dönüşünü kolaylaştırmak amacıyla kalp seviyesinden 20-30 cm yukarıda tutulmalıdır
İlaç Uygulama: Ağrı durumunda analjezik alınmalıdır.Lokal topikal ilaç uygulanır.(tercihen soğuk uygulama sonrası ) NSAii ve analjezik
DİĞER TEDAVİ YÖNTEMLERİ:
Yük Kısıtlama: Kanedyen değnek
Fizyoterapi: Tekrarlayan yaralanmayı önleme; mobilizasyon,manuplasyon,egzersiz,güçlendirme,denge,koordinasyon artttırma,bantlama ve gerekirse USG eletrikle simulasyon vs gibi fizik tedavi ajanları kullanılabilir
VENÖZ YETMEZLİK TRAVMADA ARTAR (kısır döngü)
İLAÇ TEDAVİLERİ:
-Yumuşak dok travmalarının çoğunda antiinflamatuar ve antiödematojenik ve analjezik ürünler faydalıdır
-Lokal topikal uygulamalar da hızlı etkili bir şekilde antiödem ve antiinflamatuar ve analjezik olarak da işlev görürüler
-Myorelaksan ilaçlar spazm dışında endike değildir.
** Topikal uygulama metodu: 15-20 dk Buz,arkasından topikal günde 3-4 kez 15 dk lokal buz,çok bastırmadan(ince bir tülbent veya havluya sararak )
SORULAR:
1-Magnezyum kullanımı,analjezik molekül öneri ?
-Orta-ileri yaşta kramplarda kullanıyorum.Analjezik etkisi ön planda olan antiinflamatuar ilaçlar var onları (hızlı etki İm ve topikal ,ilk 1-2 gün İM verilebilir)
2-YDT de soğuk uygulama 72 saat soğuk,ayrıca analjezik etkisi vardır
3-Ağırlığa bağlı,tendinit?
-Aşırı kullanım yaralanması olur düşük ağırlıkla uzun süre çalıştıktan sonra ağırlık arttırılabilir.
4-Akut istirahat Süresi?
-İlk 24 saat de tuvalet ve yemek dışı ayağa kalkma demek lazım
5-İstirahat süresi?
-3 gün istirahat verdiniz KONTROLLÜ verirsiniz,değerlendirip uzatmayı ona göre ayarlanır.Ödem kontrolüde yapmış olursunuz.
6-Ne zaman değerlendirelim?
Dolaşım bozukluğu dşünüyorsanız ilk 24 saatte,risk yoksa 3 gün sonra.
7-Kombine okal preparat?(myorelaksanlı kombine Nsaii)
Kas spazmı olana,sıcak uygulancak (kronik durumara verilir)
Sporucularda myorelaksan VERMİYORUZ.
KAYNAK: asmde30dakika.com dan Prof.Dr.Tahsin Beyzadeoğlu’ nun video sunumundan notlar.(ilgili siteye üyelik ücretsiz ve konuyu hocadan izlemeniz tavsiye edilir arkadaşlar)
