Ölüm Bildirimleri : Neyi Yapalım Neyi Yapmayalım?
Yazar: Dr. Derya ŞENTÜRK
KAYNAK : TIKLAYINIZ
Ölüm bildiriminde, Bölüm I’e yazılan tanıların d-a doğrultusunda bir nedensel sekans oluşturması gerekiyor. Ayrıca aynı doğrultuda bir zamansal sekans da olmalı.
Örnekler:
Bölüm I
a. Miyokard rüptürü 5 dakika
b. Akut miyokard enfarktüsü 6 gün
c. Koroner arter trombozu 5 yıl
d. Aterosklerotik koroner arter hastalığı 7 yıl veya,
Bölüm I
a) Septik şok 1 gün
b) Enfekte dekubitus ülseri 15 gün
c) Serebral enfarktüs 2 ay
d) Serebral arter aterosklerozu 3 yıl veya,
Bölüm I
a) Sepsis 2 gün
b) Aspirasyon pnömonisi 16 gün
c) Serebrovasküler olay 3 yıl
d) ……………
Bölüm II
.. .Konjestif kalp yetmezliği.. 10 yıl
… Hipertansiyon…. 15 yıl
Belgeyi dolduran hekimden beklenen: Yukarıda belirtilenleri mümkün olduğunca tam ve doğru olarak kaydetmek için, mevcut tıp bilgisi ışığında; olay hakkında sağlayabildiği en iyi bilgiyi ve inandığını kağıda dökmesidir.
Burada d-a arası tüm satırların doldurulması şart değil. Tek satır bile kullanılabilir. Eğer öncesi ve sonrası hakkında başka bilgi yoksa:
Bölüm I
a) Karaciğer kanseri (Mümkünse histolojik tip) veya,
a) Akciğer kanseri (Mümkünse histolojik tip) veya,
a) Siroz veya,
a) Akut miyokard enfarktüsü veya,
a) Serebrovasküler olay veya,
a) Pnömoni (Mümkünse etken bilgisi) gibi, tek satır olarak doldurulabilir.
En öncel neden en altta olmak üzere 2 ya da 3 satır da kullanılabilir. Tek şart: Boş satır veya satırlar arada ya da üstte değil en altta olmalı.
Örnekler:
Bölüm I
a) Hepatik koma 3 gün
b) Siroz 4 ay
c) B Hepatiti 2 yıl gibi
d) ……………………………….. veya,
Bölüm I
a) Beyinde sekonder tümör 4 ay
b) Göğüs kanseri 2 yıl
c) ………….
d) …………. şeklinde olabilir.
Aşağıdaki şekilde olmaz:
Bölüm I
a) ………….
b) Beyinde sekonder tümör
c) …………….
d) Göğüs kanseri
Bir hastada örneğin ölüm öncesinde bir böbrek yetmezliği, DM ya da herhangi bir nedenle kalp yetmezliği mevcut olabilir. “Bu olmasaydı hasta hayatta kalabilirdi, bunun varlığı ölüme katkıda bulundu” diye düşündüğünüz bir durum varsa Bölüm II’ye kaydedilmesi gerekiyor.
Örnek
Bölüm I
a) Akciğer apsesi 3 gün
b) Lober pnömoni 10 gün
c) ……………………
d) ……………………
Bölüm II
…İnsülin bağımlı diyabetes mellitus… 10 yıl
Ölüm nedenlerinin bildirilmesi, ölümün “ne şekilde gerçekleştiğini” değil, “ölüme neden olan hastalıkları, yol açtığı ölümcül olaylar zinciri ile birlikte” istatistiklere geçmek üzere isteniyor. Bununla hedeflenen: Mümkünse bu zinciri bir noktadan kırmak.
ICD 10’daki bildirim örneğinde bölüm I’de a satırı için düşülmüş not:
“* Bu, kalp yetmezliği, solunum yetmezliği gibi ölüm modları anlamına gelmiyor, ölüme neden olan hastalık, yaralanma ya da komplikasyonu ifade ediyor”. Bu nedenle;
1. Kalp yetmezliği, kalp durması, ani kardiyak ölüm, solunum durması gibi “ölüm modları”nın (mode of death) yazılması, değer taşımıyor, istenmiyor. Özellikle de tek başına yazılması tamamen amaç dışıdır, kabul edilemez.
Tek başına yazılması istenmeyen benzerleri: şok, kaşeksi, karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, koma, senilite, hiperpotasemi, genel vücut yetmezliği, vb
2. Hiçbir satırda, nedensel sekansta bir aşama oluşturmayan semptom, test sonucu ya da müdahale yazılmaması gerekiyor:
Solunum sıkıntısı, CPR, dispne, aritmi, siyanoz, sodyum yüksekliği, girişim gibi.
Başarılı CPR 6 saat → koma şeklinde bildirimler görülebiliyor. Koma nedeni olmayan başarılı CPR’ı belirtmek yerine komaya neden olan hastalık ya da durumu belirtmek gerekiyor.
Kısaltma istenmiyor. Sık rastlananlar: ARDS, CPR, SVO, ABY, KBY, AMI, KAH vs.
ICD kodlarının kullanımı özel bir tercih değil, şart değil, gerekmiyor. İstenen, ölümcül hastalıkları net olarak tanımlamak.
Enfeksiyon yazarken varsa patojen bilgisi, kanser yazarken varsa histolojik tip bilgisi gerekli. Patojen ve histolojik tip hakkında bilgi yoksa “histolojisi belli olmayan akciğer kanseri” veya “etkeni bilinmeyen pnömoni” yazılması isteniyor. Bu yapıldığında, bildiriminizin tip ya da patojen sorusu ile lüzumsuz yere iadesi de önlemiş olur.
Kötü bildirimlere örnekler:
Örnek 1
Bölüm I
a) ASPİRASYON PİNOMONİSİ
b) GEÇİRİLMİŞ SEREBROVASKÜLER OLAY
c) KRONİK AKCİĞER HASTALIĞI
Yorum: SVO’lu hasta aspirasyon pnömonisinden ölmüş. Ama buna da “kronik akciğer hastalığı” neden olmuş. Akciğer hastalığı SVO nedeni olamayacağından, ölüme katkısı oldu ise, “kişi kronik akciğer hastası olmasaydı pnömoni gelişmezdi, ya da gelişen pnömoni hafif olurdu, atlatabilirdi” diye düşünüyorsak bölüm II’de bildirilmesi uygun olabilir. Ama ayrıca “kronik akciğer hastalığı” nasıl bir tanıdır? İstatistiklere nasıl bir katkı sağlıyor?
Pinomoni yazımı ve tümü büyük harf kullanımı, bildirimi doktorun değil sekreter ya da veri giriş elemanının doldurduğu şüphesi uyandırıyor.
Örnek 2
Bölüm I
a) Pnömoni 1 gün
b) Hipertansiyon 10 yıl
Yorum: “1922 doğumlu hastada 10 yıldır var olan HT, bir gün pnömoni komplikasyonu yapmış” olarak anlaşılıyor. Bu yaşta bir kişinin bir gün pnömoni olması beklenebilir. HT, pnömoniye yol açan durum olarak b satırında değil, eğer ölüme katkısı olduğu düşünülüyorsa Bölüm II’de bildirilmeli:
Bölüm I
a) Etkeni bilinmeyen pnömoni
Bölüm II
….Hipertansiyon….
Örnek 3
Bölüm I
a) Akut miyokard enfarktüsü 1 saat
b) Anjina pectoris 1 gün
Yorum: Hastanın bir gündür göğüs ağrısı var, ertesi gün AMI ile kaybediliyor. Bildirim bizi ölüme gidişin akut seyri hakkında oldukça aydınlatıyor. Ama ölüm istatistiklerine katkı açısından AMI dışında bilgi yok. 24 saattir yaşanan koroner semptomunun bildirilmesi gereksiz. Eğer varsa hastanın 3-5 veya 7 yıldır koroner arter hastası olduğu bilgisi b satırında daha değerli. Varsa eski DM, HT öyküleri de 2 satırda bildirilmeli
Örnek 4
Bölüm I
a) Dolaşım kollapsı
b) Multi organ hasarı
c) Pnömoni
d) …….
Yorum: Nedensel sekans iyi görünüyor, ama ilk iki satırdaki bilgiler çok da gerekli değil. Hasta pnömoniden ölmüş. a) Pnömoni şeklinde bildirim yeterli. Burada aranması ve bulunursa eklenmesi gereken esas bilgi, pnömoni etkeni.
Hasta 1927 doğumlu olmasına rağmen, pnömoniye yol açan bir öncel varsa (grip, yatalaklık vs) bunun da bir alt satıra eklenmesi gerekir.
Örnek 5
Bölüm I
a) I46.1-Ani kardiyak ölüm
Yorum: ICD kodu yazmak bildirimin yetersiz olmasını engellemiyor. Bu hasta bir eğitim ve araştırma hastanesinde kaybedilmiş. Tanı konamadı mı? Yatışta hasta öyküsü alınmadı mı?
a) Kesin tanı
b) Biliniyorsa öncel neden şeklinde bildirim çok daha iyi olurdu.
Örnek 6
Bölüm I
a) Kalp yetmezliği 45 dakika
b) Pnömoni 9 gün
c) Sepsis 2 gün
d) Alzhemier 5 yıl
Yorum: a satırı gereksiz atalım. b ve c satırlarında nedensel ve zamansal sekans ters olmuş. 2 gün önceki sepsis 9 gün önceki pnömoninin önceli olamaz. Hastalık nitelikleri açısından da öncellik ilişkisi ters. Sekansı düzeltelim. Alzheimer bunların nedeni olamaz gibi görünüyor. Ama yatalaklık nedeni ile veya felç katkısı ile ya da ileri aşamadaysa tek başına aspirasyon pnömonisine neden olabiliyor. Alzheimer’i ikinci bölüme de alabiliriz yerinde de kalabilir. Olabilecek örnekler
Bölüm I
a) Sepsis 2 gün
b) Pnömoni 9 gün
c) Alzheimer 5 yıl veya,
Bölüm I
a) Sepsis 2 gün
b) Pnömoni 9 gün
c) ……………..
Bölüm II
…Alzheimer… 5 yıl şeklinde yazımlar daha uygun.
Örnek 7
Bölüm I
a) Kalp yetmezliği 1 gün
b) Akut böbrek yetmezliği 5 gün
c) ………………..
d) ………………..
Yorum: Ölüme neden olan hastalığı öğrenemiyoruz. Acaba hastada ABY’ye neden olan hastalık ya da durum nedir? Kronik bir hastalığa bağlı mı gelişti, bu hastalık nedir? Yoksa nefrotoksik bir zehirlenme mi oldu? İlaç yan etkisi mi?
Örnek 8
Bölüm I
a) Kardiyopulmoner arest
b) Aspirasyon
c) Kusma
d) Pnömoni
Bölüm II
…Karaciğer yetmezliği…
…Böbrek yetmezliği…
Yorum: Hasta 49 yaşında, neden öldüğü ile ilgili net bir bilgi yok. Bir pnömoni tanısı var ama yaşına göre bir öncel neden aranmalı. Hastanın tıbbi geçmişi gözden geçirildiğinde karaciğer sirozu olduğu ve yıllardır aşırı alkol kullandığı ortaya çıkıyor. Şöyle olabilir:
Bölüm I
a) Pnömoni 10 gün
b) Karaciğer yetmezliği 15 gün
c) Siroz 3 yıl
d) Kronik alkolizm 20 yıl
Örnek 9
Bölüm I
a) Dehidrasyon
b) Disfaji
c)……
d) …..
Yorum: Disfajinin nedeni ne? Tıbbi geçmiş sorgulaması 97 yaşındaki hastanın ileri aşamada Alzheimer’i olduğunu gösteriyor. Bunun c satırına eklenmesi yeterlidir.
Örnek 10
Bölüm I
a) Akut böbrek yetmezliği
b) Dehidrasyon
c) Oral alım azalması
Yorum: Hasta 38 yaşında olunca her halde oral alımın neden azaldığı araştırılmalı. Tıbbi öykünün incelenmesi ile hastanın 5 yıldır TK nedeni ile m. spinalis yaralanmasına bağlı olarak yatalak olduğu anlaşılıyor. Bu halde:
Bölüm I
a) Dehidrasyon
b) Oral alım azalması
c) Tetrapleji
d) Trafik kazası bildirimi daha doğru olur.
Örnek 11
Bölüm I
a) RDS, hiperpotasemi 10 gün
Yorum: Bu şekilde yapılan bildirime yazılan iade notu aynen şöyle: “Kısaltma kullanılmaması, bir satıra bir tanı yazılması, tanılar arasında d-a doğrultusunda nedensel sekans olması ve satırlara semptom veya test sonucu yazılmaması gerekiyor. Teşekkürler”
Yeniden gözden geçirme sonrası gelen bildirimde, altta yatan ölüm nedeni (kolon ca) kolayca seçilebiliyor ve hastalığın seyri açıkça anlaşılıyor:
Bölüm I
a) Hiperpotasemi 1 gün
b) Akut böbrek yetmezliği 12 gün
c) Karaciğer metastazı 1 yıl
d) Kolon kanseri 3 yıl
